Ιδιωτικές κατοικίες στην Αρχαία Αθήνα-Η οικία C

Για τις ιδιωτικές κατοικίες τής αρχαίας Αθήνας δεν υπάρχουν στοιχεία. Ο κύριος όγκος τους συγκεντρωνόταν γύρω από την Ακρόπολη και την Αγορά. Τα βασικά χαρακτηριστικά τους συνοψίζονται στα ακόλουθα:

1. Το σχέδιό τους δεν υποτασσόταν σε αυστηρούς δομικούς κανόνες, γεγονός που επέτρεπε την ποικιλομορφία στην διαμόρφωσή τους, τόσο σε ό,τι αφορά στην εσωτερική τους διαρρύθμιση όσο και σε σχέση με το ευρύτερο οικοδομικό συγκρότημα στο οποίο ανήκαν.
2. Oι αθηναϊκές οικίες δεν είχαν σταθερό μέγεθος ή συγκεκριμένη αρχιτεκτονική διάρθρωση, σε αντίθεση με τα σπίτια άλλων πόλεων (π.χ. του Πειραιά και τής Ολύνθου), η ρυμοτομία των οποίων προσαρμοζόταν στις απαιτήσεις ενός οργανωμένου πολεοδομικού συστήματος.
3. Το σχήμα τους παρουσιάζεται ακανόνιστο, η εσωτερική τους διάταξη ποικίλλει και η πυκνότητά τους στα διάφορα σημεία τής πόλης είναι ανομοιογενής. Ωστόσο, μπορεί κανείς να διακρίνει μερικά κοινά σημεία στην κατασκευή τους:

i. Η μέση αθηναϊκή οικία ήταν σχετικά μικρών διαστάσεων, με θεμελίωση από ακατέργαστους λίθους μπηγμένους σε πηλοκονίαμα, ανωδομή από ξερές πλίνθους και ξύλινη αμφικλινή (δίριχτη) στέγη, και αποτελείτο από μια σειρά δωματίων διατεταγμένων γύρω από μία κεντρική αυλή που παρείχε στο κτήριο φως και αέρα. Για λόγους ασφαλείας θα υπήρχαν λίγα ή και καθόλου εξωτερικά παράθυρα καθώς και μία, είτε περιστασιακά, δύο εξωτερικές θύρες.

ii. Τα σπίτια των αρχαίων Αθηναίων ήταν φειδωλά επιπλωμένα. Το δάπεδο των περισσότερων δωματίων ήταν κατά κύριο λόγο από πατημένο χώμα ή πηλό. Η κύρια αίθουσα τού σπιτιού, γνωστή ως ανδρών, προοριζόταν για τη διασκέδαση-αναψυχή των αρσενικών μελών τής οικογένειας και συχνά βρισκόταν στην βόρεια πλευρά τής αυλής με πρόσοψη προς νότον, προκειμένου να εκμεταλλεύεται όσο το δυνατόν περισσότερο την θαλπωρή τού πιο αδύναμου χειμερινού ήλιου· συνήθως είχε μωσαϊκό δάπεδο, καμωμένο από κροκάλες (βότσαλα) τοποθετημένες σε ασβεστοκονίαμα, με μία ελαφριά κλίση τού χείλους του περιμετρικά της αίθουσας για την υποδοχή επίπλων εστίασης (ανάκλιντρα, πάγκοι).

Κατόψεις των οικιών C και D τού 5ου αιώνα π.Χ., που αποκαλύφθηκαν προς δυσμάς τού λόφου Αρείου Πάγου. Σχέδιο Ι. Τραυλός 1957.

Κάτοψη τής οικίας Α στην Αθηναϊκή Αγορά, 5ος αιώνας π.Χ. Σχέδιο Ι. Τραυλος, 1958.

Οι λειτουργίες που εξυπηρετούσαν τα υπόλοιπα δωμάτια μιας κατοικίας δεν είναι πάντοτε εύκολα αναγνωρίσιμες, παρόλο που σε κάποιες περιπτώσεις τα ευρήματα δίνουν σημαντικές ενδείξεις: για παράδειγμα, ένα μικρό δωμάτιο με αποχέτευση πιθανότατα ταυτίζεται με χώρο λουτρού ή αποχωρητήριο, ένα σύνολο μαγειρικών ειδών και πήλινων σκευών συγκεντρωμένων στον ίδιο χώρο προφανώς ανήκουν στον εξοπλισμό μιας κουζίνας ή μιας αποθήκης-κελλαριού, και μία συλλογή από εξαρτήματα αργαλειού προσδιορίζει τα δώματα των γυναικών (γυναικωνίτης). Η τροφοδοσία του σπιτιού με νερό γινόταν ως επί το πλείστον από πηγάδι που είχε διανοιχθεί στην αυλή, κομμένο στο πέτρωμα τού φυσικού βράχου (βλ. και υποενότητα: Ιδιωτικοί Χώροι στην Αρχαία Ελλάδα).

 Η μορφή των οικιών που αποκαλύφθηκαν σε διάφορες θέσεις γύρω από την Αγορά, εναρμονίζεται με τη μαρτυρία τού Δημοσθένους, σύμφωνα με τον οποίο, τα σπίτια των εξεχόντων Αθηναίων τού 5ου αιώνα π.Χ. ήταν ταπεινές κατασκευές, χωρίς δόση υπερβολής ή τρυφηλότητας, όπως ακριβώς και τα γειτονικά τους σπίτια των κοινών πολιτών.

Οι μαθητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα «Δειγματική Ανασκαφή», ανασκάπτουν με ειδικά εργαλεία, ένα μέρος των θεμελίων τής κλασικής οικίας C, η οποία έχει ανακαλυφθεί στα δυτικά τού λόφου τού Αρείου Πάγου (βλ. φωτογραφία με κόκκινο περίγραμμα στα θεμέλια).

Κατόψεις των οικιών C και D τού 5ου αιώνα π.Χ., που αποκαλύφθηκαν προς δυσμάς τού λόφου Αρείου Πάγου. Σχέδιο Ι. Τραυλός 1957.

Με κόκκινο περίγραμμα ορίζεται η κάτοψη τής οικίας C, τα θεμέλια τής οποίας ανασκάπτουν και μελετούν οι μαθητές που συμμετέχουν στο πρόγραμμα τής Δειγματικής Ανασκαφής.

Πηγή: ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ, ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΘΗΝΩΝ